Spoiler alert: deze recensie bevat details over No country for old men die u misschien niet wilt weten voordat u de film gaat zien. Wie de film nog moet zien kan beter niet doorlezen.
In 2007 maakten de Amerikaanse broers Joel en Ethan Coen ‘No country for old men’. Tijdens de uitreiking van de Academy Awards in februari 2008 ging Country aan de haal met de Oscars voor beste film, beste regie en beste bijrol. Op papier was Country daarmee de beste film van 2007. Akkoord, Country is een goede film, maar zó goed?
De gebroeders Coen beleefden hun voorlopige cinematografische hoogtepunt al in 1996 met Fargo. Daardoor dringt zich bij iedere nieuwe Coen film onwillekeurig de vergelijking op met dat meesterwerk. Het probleem van Country is dat deze film inderdaad veel parallellen vertoont met Fargo.
In beide gevallen laat een gewone man zich verleiden tot een criminele daad waaraan hij een flinke duit hoopt te verdienen. In beide gevallen maakt deze man een blunder waardoor hij psychopatische moordenaars aan zijn broek krijgt. En in beide gevallen weten we vanaf het begin dat het slecht gaat aflopen met onze hoofdpersoon.
Dat zijn wel erg veel parallellen voor twee films van de zelfde regisseurs. Dat kan voor een deel worden vergeven uit de wetenschap dat de Coen broers met Fargo welhaast een nieuw genre op de kaart hebben gezet. En het staat hen natuurlijk vrij om dat genre te verrijken of er zelfs uit te citeren. Maar bijna alles wat we in Country zien is in Fargo net iets beter gedaan.
Zo stond Fargo bol van de cynische en absurdistische humor. In Country zijn de grappen echter zo dun gezaaid en ingetogen dat het nergens tot lachsalvo’s komt. In Fargo werden de karakters zeer expliciet uitgewerkt en waren de dialogen staccato en messcherp. In Country zijn de dialogen traag en moet je goed bij de les blijven om de opbouw van de onderhuidse spanning te blijven voelen.
Fargo had een begin en een eind dat niet alleen verhaaltechnisch bevredigde maar zelfs fotografisch in elkaar overliep. Country daarentegen kent weliswaar een heftige en intrigerende opening, maar aan het eind dooft de film als een kaarsje onder een glas met een net iets te klein luchtgaatje. Kortom, op veel punten legt Country het af tegen zijn voorganger. En dat is opmerkelijk voor een film die drie grote Oscars heeft binnengesleept.
Wat is er dan wel zo goed aan No country for old men? Ten eerste de onderkoelde manier waarop Javier Bardem zijn rol van pschyopaat neerzet. Nu eens geen hysterische woedeuitbarstingen zoals we die kennen van door Travolta, Pacino of Hopper geportretteerde schurken. Nu eens geen geschmier met een overdreven accent. Nu eens geen onderknuppels die het al in de broek doen als Bardem ten tonele verschijnt.
Nee, de meeste slachtoffers van Bardem hebben gewoon net iets te laat door met wat voor idioot ze te maken hebben. Het publiek weet echter wel dat lieden die iets langer dan een paar minuten het pad van Bardem kruisen meestal ten dode zijn opgeschreven. Dat verschil in voorkennis doet de spanning nu en dan hoog oplopen.
Ook de maatschappijkritische ondertoon van de film is interessant. Texas wordt neergezet als een dorre woestijn die alleen goed genoeg is voor het anoniem afknallen van opponenten in de drugshandel. Wanneer het decor zich verplaatst naar de bewoonde wereld verandert daar niets aan. Het gemak waarmee in de stoffige Texaanse stadswijken ongezien kogels worden uitgewisseld is beangstigend. Niemand komt poolshoogte nemen wanneer de lijken zich op een straathoek opstapelen en politie is geen velden of wegen te bekennen. De wel aanwezige wetsdienaren bewaken de Mexicaanse grens alwaar ze een dutje doen of zich schuldig maken aan machtsmisbruik.
De enige politiemannen die wel deugen zijn sherrif Tommy Lee Jones en zijn assistent. Jones zet zoals in veel van zijn films een klopjacht in naar de schurk, maar de makke van Jones is dat hij daar inmiddels veel te oud voor is en zelfs de gehele film niet in actie komt. Hij beperkt zijn speurtocht tot het aan de koffietafel doen van observaties en het achteraf bezoeken van een plaats delict. Bardem heeft daardoor geen flauw benul van zijn inspanning. En Jones heeft gedurende de hele film geen benul achter wie hij aan zit.
Juist zijn onmacht en onwetenheid vormen de redding voor Jones. Dat Jones op zeker moment op een haar na het pad van Bardem kruist, waarbij de onbewuste opponenten elkaar net niet in de ogen kunnen kijken, maakt dat we Jones nog levend en wel in de slotscene kunnen tegenkomen. En daarmee lijkt de film een donkere moraal te bevestigen: bemoei je maar gewoon nergens mee, dan loopt het misschien goed af.
Maar om de openingsvraag te beantwoorden: waren de oscars verdiend? Country is een prima film voor de liefhebber van trage en spijkerharde misdaadvertellingen. Het acteerwerk is ook dik in orde. Maar misschien was dit jaar de concurrentie bij de Academy Awards niet zo briljant als in andere gevallen.
(2404 views)