Als ik dit schrijf is het 25 december 2020. Het is Eerste Kerstdag en de Koning citeert in zijn Kersttoespraak uit de Bijbel. Ik vind het zorgelijk dat de Bijbel anno 2020 nog steeds door velen wordt gezien als een symbool van verdraagzaamheid en naastenliefde. Een van de aspecten van de Bijbel waar ik veel moeite mee heb, is de manier waarop de Bijbel slavernij behandelt.
Helaas wordt nergens in de Bijbel eenduidig en onvoorwaardelijk afstand genomen van slavernij. Integendeel; de Bijbel reguleert slavernij en geeft aan wat de verplichtingen van slaven zijn en wat je als eigenaar van een slaaf allemaal met je slaven mag doen.
De lijst van schokkende passages over slavernij in de Bijbel is te omvangrijk om hier uitputtend te behandelen. Maar hierbij toch enkele voorbeelden die wellicht verrassend kunnen zijn voor mensen die nooit de Bijbel hebben gelezen, maar die mij in ieder geval bijzonder verontrusten.
Let wel: wat ik nu ga citeren is geen vrije interpretatie, kwaadspraak van een geheim atheïstengenootschap of een duivelse complottheorie over het Christelijk geloof. Neen, ik citeer gewoon letterlijk teksten uit de officiële Nederlandse vertaling van de Bijbel waaruit in iedere kerk wordt voorgelezen.
Deze teksten vindt u in iedere bijbel die nog steeds op de nachtkastjes van veel hotels ligt. Nog makkelijker; u kunt zelf op sites zoals debijbel.nl verifiëren of mijn uitspraken kloppen. Ik heb deze passages ook nagelezen in de Engelse vertaling van de officiële King James Bible. Helaas bood dat geen enkele geruststelling want daarin staat precies hetzelfde. Daar gaan we…
In het Oude Testament vinden we Leviticus 25:44, waarin staat:
“Als slaven en slavinnen kun je mensen kopen uit de omringende volken, of vreemdelingen die bij jullie wonen of de nakomelingen die zij in jullie land hebben gekregen. Die slaven en slavinnen zijn je eigendom, je kunt hen als erfelijk bezit aan je nakomelingen nalaten; zij zullen voor altijd als slaaf voor je blijven werken.”
Leviticus zit nog maar in het begin van het Oude Testament (Leviticus is het 3e boek van het Oude Testament) en wordt alleen vooraf gegaan door Genesis en Exodus. Ook Exodus (2e boek van het Oude Testament) bevat gedetailleerde instructies omtrent slavernij, waarover straks meer. Het moge duidelijk zijn dat het regelen van slavernij hoge prioriteit heeft in de Bijbel.
De hierboven beschreven passage uit Leviticus 25 laat onomwonden zien dat de Bijbel het in orde vindt als mensen uit omringende landen tot slaaf worden gemaakt. Let wel; vooral ‘omringende volken’ en ‘vreemdelingen’ zijn daarbij de pineut. Deze slaven zijn je eigendom, je kunt ze zelfs als erfstuk overdragen aan je kinderen en ze moeten voor altijd voor je blijven werken! Als de Bijbel door de geschiedenis heen inspiratie heeft geboden voor de Nederlandse moraal, mag het bijna niet verbazen dat Nederland in het verleden op grote schaal slavernij heeft bedreven.
Ook in het Nieuwe Testament bevinden zich diverse instructies aangaande slavernij. Zo vinden wij in Titus 2:9-10 een korte maar duidelijke passage die de plichten van een slaaf omschrijft:
“Slaven moeten in alles het gezag van hun meester erkennen en het hem naar de zin maken”
Het is misselijkmakend om je voor te stellen wat dit in de praktijk heeft betekend voor slaven die onder dit Bijbelse regime vielen.
Voor wat betreft Bijbelse passages over slavernij is Exodus 21:21 voor mij echt het dieptepunt. Daar vinden wij bijvoorbeeld:
“Wanneer iemand zijn dochter als slavin verkoopt, kan zij niet vrijkomen zoals de mannelijke slaven.”
Kennelijk vindt de Bijbel het normaal als ouders hun dochters als slaven verkopen. Maar als je dat doet weet dan wel dat vrouwelijke slaven nog minder rechten hebben dan mannelijke slaven. Het is met geen pen te beschrijven op hoeveel niveaus deze passage fout is. Maar misschien is de volgende passage uit Exodus 21:21 nog wel erger. Maar het is eigenlijk lood om oud ijzer.
“Wanneer iemand zijn slaaf of slavin met een stok slaat en hij of zij sterft ter plekke, dan moet er vergelding plaatsvinden. Als de slaaf of slavin nog enkele dagen in leven blijft, gaat de eigenaar vrijuit; door het verlies van zijn eigendom is hij genoeg gestraft.”
Deze passage beschrijft letterlijk dat je slaven mag hebben, en die mag je ook nog slaan. Je mag je slaven zelfs zo hard slaan dat ze net niet dood gaan. Als de slaaf pas na enkele dagen dood gaat vindt de Bijbel het wel OK.
Naar ik begrijp zijn er nog steeds veel gelovigen die de Bijbel als onfeilbaar zien. Uit de bovenstaande passages blijkt echter dat de Bijbel op het vlak van slavernij jammerlijk tekort schiet.
Het was zo makkelijk geweest om die passages beter te formuleren, bijvoorbeeld:
“Slavernij dient onvoorwaardelijk verworpen te worden. Geen enkel mens mag een ander mens bezitten als ware het eigendom.”
Die twee regels hadden alle bestaande Bijbelse passages over slavernij overbodig gemaakt. Maar helaas is dat niet gebeurd, nergens verwerpt de Bijbel eenduidig slavernij. Het tegendeel is waar. Zoals blijkt uit de bovenstaande citaten uit het Oude en Nieuwe Testament, geeft de Bijbel gedetailleerde instructies hoe slavernij bedreven dient te worden.
Ik heb in mijn leven veelvuldig met gelovigen de discussie gevoerd over dit pijnlijke onderwerp. Helaas kan ik mij niet herinneren ooit een gelovige te hebben ontmoet die simpelweg toegeeft dat slavernij fout is en dat de passages in de Bijbel waarin slavernij wordt geregeld afgewezen dienen te worden! Dat is voor mij schokkend en teleurstellend.
Integendeel; vaak word ik juist geconfronteerd met mensen die excuses zoeken voor deze passages. Zo hoor ik vaak dat deze passages ‘in de juiste context’ moeten worden gezien. Mensen die dat ‘argument’ te berde brengen vinden kennelijk dat er een context zou kunnen bestaan die verklaart waarom het regelen van slavernij in orde is! Gelukkig heeft nog nooit iemand die context aan mij kunnen uitleggen.
Ook wijzen gelovigen mij vaak op andersoortige passages in de Bijbel die juist naastenliefde en verdraagzaamheid prediken. Mooi dat die passages ook in de Bijbel staan. Maar dat compenseert op geen enkele manier gedetailleerde instructies over het houden, kopen en slaan van slaven. Die passages zijn hoe dan ook fout en dienen verworpen te worden!
Soms worden deze akelige Bijbelse passages over slavernij vergoelijkt door te stellen dat zij eeuwen geleden geschreven zijn vanuit de context en de gedachten die men toen over de wereld had. In dat geval vervalt de Bijbel als weergave van gods woord. Een alwetende en liefhebbende god had immers vooraf kunnen inzien dat slavernij niet deugt en zou zoiets nooit hebben opgeschreven. Wanneer de Bijbel gewoon een menselijk schrijfsel blijkt te zijn, gebaseerd op middeleeuwse normen en waarden over mensenrechten, laten we de Bijbel dan ook als zodanig behandelen. Wanneer het goddelijke aspect van de Bijbel komt te vervallen, kan simpelweg de deur worden geopend naar een ingrijpende herziening van de Bijbel waarin bijvoorbeeld al die verwerpelijke passages over slavernij worden geschrapt. Daar kunnen we beter vandaag dan morgen aan beginnen!
In een tijdperk waarin Nederland zich steeds bewuster wordt van haar slavernijverleden, is het belangrijk om afstand te nemen van passages uit de Bijbel waarin het houden, kopen en slaan van slaven als normaal wordt gezien. Bij dezen neem ik in ieder geval krachtig afstand van deze passages. En ik wil iedereen die naastenliefde en verdraagzaamheid serieus neemt vragen om hetzelfde te doen. Als Kerstmis een moment van bezinning is, dan is het wellicht gepast om eens te laten bezinken wat voor gruwelijke ellende in de loop van de geschiedenis mogelijk is veroorzaakt door dit soort passages in de Bijbel.
(374 views)