In de jaren ’80 van de 20ste eeuw werd verzonnen dat de publieke sektor drastisch moest worden ingeperkt. De overheid moest vooral kleiner worden. Dus werden in Nederland talloze banken, scholen, ziekenhuizen, energiebedrijven, waterbedrijven, woningcorporaties, de postbezorging en het openbaar vervoer geprivatiseerd.
Want al die instanties waren veel te groot, duur, traag en arrogant geworden. Door er echte commerciële bedrijven van te maken zouden zij zelf verantwoordelijk worden voor hun eigen winst en verlies. Dat zou er vanzelf toe leiden dat zij burgers weer als klanten gingen zien, hun tarieven zouden dalen en hun bedrijfsvoering efficient zou worden.
Wie toen had opgelet kon al weten dat het allemaal mis zou gaan. Want het eerste wat de kersverse managers deden met hun zojuist verworven vrijheden was het verhogen van hun eigen salarissen. Het door de belastingbetaler opgebrachte startkapitaal werd direct ingezet voor zelfverrijking.
Deze brutale vorm van diefstal werd gemaskeerd met nieuwe management-praat: ‘marktconformiteit’ werd het genoemd. Want in andere bedrijven lagen de salarissen van topmanagers ook zo hoog. Dus kon je niet achterblijven. Gemakshalve werd vergeten dat die ‘andere’ bedrijven geen publieke functie hebben. Wat kan mij het schelen dat de topmanager van Heineken miljoenen verdient? Als mij dat stoort koop ik wel bier van een andere brouwer.
Update 28 juli 2020: Het voorgaande is een hypothetische uitspraak die alleen dient als argument in dit artikel. In werkelijkheid ben ik geheelonthouder. Al het bier dat ik in mijn hele leven heb gedronken past in 1 glas.
Maar dat argument ging voor de geprivatiseerde overheidsbedrijven niet op. Want de beloofde concurrentie bleef goeddeels uit. En daar waar wel concurrentie was maakten voormalige overheidsbedrijven handig gebruik van de jarenlang bij burgers ingesleten angst om naar een concurrent over te stappen.
Na 20 jaar is de girorekening van de Postbank nog steeds de standaard in het betalingsverkeer en kan ik nog steeds alleen maar kiezen voor treinen van de Nederlandse Spoorwegen. De voormalige ambtenarenclub TNT heeft nog steeds het monopolie op postbussen in handen. En in mijn woonplaats heeft Eneco nog steeds het monopolie op het leidingnetwerk voor energie. Het mag niet verbazen dat er voor deze bedrijven weinig aanleiding is om betere producten voor lagere prijzen te leveren.
Vandaar dat de spaarrente van de Postbank al meer dan 10 jaar beschamend laag is, zij de klant laat betalen voor niet bestaande overschrijvingen en dat een aantal van haar beleggingsfondsen het slechtst presteren van de gehele branche.
Treinen rijden nog steeds niet op tijd, de prijzen van treinkaartjes stijgen onredelijk snel en je staat rustig een half uur in een weiland stil zonder enige vorm van uitleg door de spoorwegen.
En TNT, tja… Ik kan u uit eerste hand bevestigen dat dit voormalige staatsbedrijf postbussleutels kwijt maakt, poststukken zonder overleg aan de afzender retourneert en ondanks 5 verzoeken een simpele adreswijziging niet in haar administratie verwerkt.
In de energiesektor spant men misschien wel de kroon. Want het voormalige overheidsbedrijf Eneco zou echte ‘concurrenten’ krijgen waardoor de energiemarkt zou worden geliberaliseerd. Daar komt natuurlijk niets van terecht. Want geen enkele ‘concurrent’ krijgt toestemming om zijn eigen leidingnetwerk aan te leggen. Daarom zijn al die energie-concurrenten afhankelijk van de tarieven en voorwaarden die Eneco ten aanzien van dat leidingnetwerk hanteert.
Dus durft Eneco zonder het schaamrood op de kaken vandaag bekend te maken dat gas 15% duurder wordt en electriciteit zelfs 20%! Terwijl de prijs van een vat olie dit jaar is gezakt van 150 dollar naar minder dan 40 dollar! En als klap op de vuurpijl krijgt de topman van Eneco een miljoenensalaris! Wat een dievenbende.
Ik wacht in spanning af of de belangrijkste economische les van de afgelopen 20 jaar langzaam doordringt tot de politiek. Zaken van publiek belang dienen te worden bestuurd door publieke organen. Daarom moet de privatisering van het openbaar vervoer, de energievoorziening, de postbezorging, en enkele andere voor het functioneren van een samenleving cruciale zaken, ongedaan worden gemaakt. Dit soort bedrijven hoort thuis in handen van de overheid. En als dat een beetje inefficient is neem ik dat graag voor lief. Alles beter dan het prutswerk en de zakkenvullerij die nu plaatsvindt ten koste van de burger.
Update 29 juli 2020: De privatisering van Nederlandse staatsbedrijven is na dit artikel vooral verder ontspoord met alle gevolgen van dien. De privatisering van het openbaar vervoer is een van de meest schrijnende voorbeelden. Vooral wanneer het gaat om het busvervoer. Pakketjes buslijnen heten tegenwoordig ‘ concessies’en die worden aanbesteed waarbij de goedkoopste inschrijver de prijsvraag wint. Het maakt volstrekt niet uit of dat een onderneming is die 2.000 kilometer verderop kantoor houdt en nog nooit van die buslijn heeft gehoord. Natuurlijk is het helemaal niet mogelijk om die buslijnen voor zo’n lage prijs te exploiteren dus vanaf het begin gaat de rij-frequentie omlaag, worden haltes opgeheven en wordt de schade door zwartrijders afgewenteld op de chauffeurs. Dit soort gepruts met voor grote groepen Nederlanders essentiële voorzieningen moet afgelopen zijn. Het openbaar vervoer moet gewoon weer terug in handen van de Nederlandse overheid. De verantwoordelijkheid voor ons openbaar vervoer moet liggen bij mensen die zelf ook bussen gebruiken om naar hun werk te gaan. Zodat topmanagers gelijk de de consequenties van hun eigen beslissingen voelen. Chauffeurs moeten gewoon weer een vaste betrekking krijgen, zonder steeds het belachelijke gedoe waarbij ze iedere paar jaar voor een nieuwe vervoersonderneming moeten gaan werken. Dit creëert onzekerheid en stress bij mensen die in een toch al zwaar beroep werken. Dit onzinnige circus van het commercieel maken van essentiële voorzieningen moet stoppen. Want reizigers en chauffeurs zijn hier niet beter van geworden.
(2684 views)